کد مطلب:49232 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

وقتي گفته مي شود: قرآن از سوي خداست، مقصود چيست؟ آيا فقط مضمون قرآن از سوي خداست يا الفاظ هم از طرف خداوند نازل شده است؟

جواب تفصيلي:

در حقيقت اين سخن كه قرآن از سوي خدا است، در سطوح مختلف قابل طرح مي باشد و معاني عميق متعددي دارد، به طوري كه هر كدام از آنها عميق تر و دقيق تر و سخني فراتر از سخن قبلي است. اين معاني عبارتند از:

الف) مفاد و محتواي قرآن از سوي خداوند است.

ب ) علاوه بر آن، تك تك الفاظ نيز از سوي خداوند است.

ج ) تركيبات اين الفاظ كه در قالب آيات آمده اند، نيز از سوي اوست.

د ) مجموعه ي اين آيات كه به صورت سوره ها تجلي كرده است، هم از ناحيه ي خدا مي باشد.

هـ) چينش و ترتيب سوره ها در كنار يكديگر و تشكيل قرآن موجود نيز از ناحيه ي اوست. (دو مطلب اخير همان مسئله ي جمع قرآن است كه بايد به آن پرداخت.)

آنچه براي فقيه ضرورت دارد، اثبات اين است كه محتواي قرآن، الفاظ مفرده، تركيب الفاظ كه آيات را مي سازند و مجموعه هاي آيات مرتبط با هم، الهي و وحياني اند(156) و اين را مي توان از طريق اعجاز بلاغي قرآن ثابت كرد، زيرا بلاغت فقط به لفظ نيست، بلكه لفظ و معنا ، هر دو در آن تأثير دارند. اصولاً فصاحت و بلاغت بدون محتواي صحيح و انتظام معاني و پيوستگي روح سخن بي معناست.

از سوي ديگر، احتمال وجود موردي در قرآن كه تفكيك و جابجايي آيات آن، بخشي از معنا را از بين برده باشد ـ به عنوان مثال، يك قرينه سياقي كه به معناي خاصي دلالت داشته و در اثر جابجايي آيات از بين رفته باشد ـ از ديدگاه مجتهد منتفي است; زيرا بنابه دلايلي ـ كه در جاي خود آمده است ـ قرآن از هرگونه تحريف مصون مي باشد.

به هر حال، اگر فقيه احتمال دهد آيه اي كم يا زياد شده، و يا پس و پيش گشته، و اين تغيير در معنا هم اثر داشته است، ديگر نمي تواند بگويد: من مأمور به ظاهر هستم، زيرا اين گونه احتمالات به طور كلي حجيت ظواهر قرآن را زير سؤال مي برند. از اين رو، عقل اين احتمال را كه الفاظ قرآني يا تراكيب آنها ـ كه آيات را تشكيل مي دهد ـ و يا مجموعه هايي از آيات كه داراي سياق واحد و مرتبط به يك مطلب هستند،


از ناحيه غير خداوند متعال باشد، امري مستلزم تحريف در قرآن و در نتيجه مردود مي شمارد. با اين وصف، مي توان در اثبات نزول قرآن از سوي خدا به عقل استناد كرد ، هر چند اين امر باعث مي شود مبناي حاضر به صورت فرعي از فروع مبناي ديگري ـ مصونيت قرآن از تحريف ـ درآيد.

بنابراين پذيرش اين احتمال كه الفاظ يا تراكيب و حتي مجموعه هاي هم سياق قرآني از ناحيه غير خدا باشد، قرآن را از حجيت ساقط مي كند. شايد يكي از دلايلي كه اخباري ها ظواهر قرآن را حجت نمي شمردند، اعتقاد آنان به وقوع كاستي يا جابجايي در قرآن بود. البته كاري كه آنها كردند، نتنها دفاع از دين نبود، بلكه نوعي عقب نشيني محسوب مي شد. اشتباه بزرگ آنان در اين بود كه فكر مي كردند اگر قرآن را كنار بگذارند دين را حفظ كرده اند; ولي آنها با اين كار بزرگترين سند دين و در واقع كل دين را زير سؤال بردند.

منابع مطالعه بيشتر:

مهدي هادوي تهراني، مباني كلامي اجتهاد، مؤسسه فرهنگي خانه خرد، قم، چاپ اول، 1377.